درخت بادام یک درخت بسیار مقاوم است. اگر به خوبی به آن رسیدگی شود، میتواند محصول دهی بسیار خوبی برای باغدار به همراه داشته باشد. هرس و فرم دهی درخت بادام یکی از مهم ترین مراحل نگهداری آن است. اگر درخت در زمان مناسب هرس شود، به علت حذف شاخه های اضافی و امکان تقسیم شدن مواد غذایی در سایر شاخه های باقیمانده، محصول دهی آن افزایش میابد. همچنین با روش های صحیح هرس و فرم دهی درخت بادام میتوان تا حدودی ارتفاع بی رویه درخت را کنترل کرد. اما باید توجه داشته باشید که اگر عملیات هرس و فرم دهی بدون آگاهی کافی یا توسط فردی غیر متخصص انجام شود میتواند باعث کاهش محصول یا حتی مرگ درخت شود. سه سوال اساسی در هرس و فرم دهی درخت بادام وجود دارد که در این مقاله قصد داریم به آن پاسخ دهیم.
- چرا باید درخت بادام خود را هرس کنم؟
- بهترین زمان هرس درخت بادام چه زمانی است؟
- چگونه باید درخت بادام خود را هرس کنیم؟
با ما همراه باشید تا بیشتر درباره ی هرس درخت بادام بدانیم.
- چرا باید درخت بادام خود را هرس کنم؟
- قبل از پاسخ به این سوال یک تعریف دقیق از هرس ارائه میدهیم.
هرس : هرس کردن یعنی قطع کردن تمام با بخشی از شاخه، ریشه، برگ، گل، پوست یا میوه که برای تحت تاثیر قرار دادن سایر بخش ها و هدایت نحوه ی رشد درخت و باروری بهتر درختان انجام میگیرد.
یک هرس عالی میتواند محاسن بسیار زیادی برای باغدار به همراه داشته باشد. برخی از این محاسن را با یکدیگر بررسی میکنیم.
- از بین بردن شاخه هایی که خشک شده یا شکسته اند. همچنین بخش هایی که آفت زده و بیمار هستند. به این دلیل که به سایر بخش ها انتقال پیدا نکند همچنین درخت تلاش زیادی برای بازیابی آنها انجام ندهد و با حذف آنها مواد غذایی در سایر بخش ها تقسیم میشود.
- دلیل دیگر آن نیز کنترل ارتفاع درخت است. درختان اگر بیش از حد رشد کنند، هزینه ی نگهداری و سمپاشی آن ها افزایش میابد. از طرفی عملیات برداشت محصول با دشواری همراه میشود. در برخی موارد مجبور به استفاده از ماشین آلات کشاورزی برای برداشت محصول خواهیم بود. به همین دلیل باغداران خبره از همان سال هایی ابتدایی رشد درخت از ارتفاع بی رویه آن جلوگیری میکنند و با روش های هرس و فرم دهی به درخت شکل و فرم خاص میدهند.
- یکی دیگر از مواردی که هرس کردن درخت را الزامی میکند، نوررسانی و عملیات فتوسنتز در درخت است. در درختانی که شاخه و برگ آنها بسیار گسترده و تنیده شده است، شاخه ها روی هم دیگر را سایه میکنند. به این ترتیب نور خورشید نمیتواند به تمامی شاخه ها بتابد. در شاخه هایی که نور دریافت نکرده اند، عملیات تولید محصول با اختلال مواجه میشود. برای کم کردن این تنیدگی در درختان نیز توصیه میشود درخت را هرس کنیم. روش هایی نیز برای این کار توصیه میشود. از جمله متقاطع کردن، موازی و تنک کردن شاخه ها.
- طبیعتا زمانیکه رشد شاخه ها بیش از حد باشد، نیاز به یک ریشه ی بسیار قوی تری نیز دارد که بتواند به تمامی شاخه ها غذارسانی داشته باشد. اگر برخی از شاخه ها را حذف کنیم، به این ترتیب فشار اصلی وارد بر ریشه را کاهش داده و سایر شاخه ها میتوانند بهتر تغذیه کنند.
- شاخه های قدیمی توانایی زیادی برای تولید محصول ندارند. اگر شاخه های قدیمی را حذف کنیم، درخت شروع به تولید شاخه های جدید میکند. در نتیجه درخت مسن دوباره جوان شده و محصول دهی میکند.
- هرس کردن درخت به درخت کمک میکند تا بین رشد رویشی و زایشی یک تعادل نسبی ایجاد کند و به این ترتیب محصول دهی سالیانه آن افزایش بیاید.
- هرس کردن درخت اگر به صورت اصولی انجام شود میتواند باعث افزایش استحکام درخت نیز شود. به این ترتیب، هرس درخت به افزایش عمر درخت نیز کمک میکند.
حال که با مزایای هرس کردن درخت آشنا شدیم و دانستیم چرا باید درخت خود را هرس کنیم. با ما همراه باشید تا به شما اطلاعاتی درباره ی نحوه ی هرس کردن درخت داده و شما را به صورت تخصصی با این موضوع آشنا کنیم.
بخش های مختلف درخت
قبل ازاینکه بدانیم چگونه باید درخت خود را هرس کنیم بهتر است با قسمت های مختلف درخت آشنا شویم. تاج درخت از ۱۰ قسمت اساسی تشکیل شده است.
- تنه یا ساقه درخت
به حد فاصل بین طوقه و تاج درخت گفته میشود که محور انشعابات شاخه های اصلی است. ارتفاع این بخش به نوع رقم بستگی دارد. نحوه ی برداشت و فرم تربیت درخت بین ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی متر متغییر است.
- شاخه های اصلی
به شاخه هایی که مستقیما از تنه ی درخت منشعب میشود، شاخه ی اصلی گفته میشود. شاخه های اصلی یکی از مهم ترین عضوها در تشکیل اسکلت و تاج درختان است. روی شاخه های اصلی، شاخه های فرعی درجه یک، اسپورها و شاخک های بلند و کوتاه قرار میگیرند.
- شاخه های فرعی
این شاخه ها اگر از شاخه های اصلی منشعب شوند به آن شاخه فرعی درجه یک و اگر از شاخه های فرعی درجه یک منشعب شده باشند به آن شاخه های فرعی درجه دو میگوییم. معمولا عضوهای بارده درخت و شاخه های رویشی درخت روی این شاخه های تشکیل میشود.
- شاخه های یکساله
به شاخه هایی گفته میشود که از رشد رویشی یک جوانه در طول یک سال تشکیل میشود. بیشترین جوانه های روی این شاخه ها، جوانه های برگ هستند. بعضا جوانه های گل نیز روی این شاخه ها تشکیل میشود.
- شاخه های دوساله
به شاخه هایی گفته میشود که پایین تر از گره یا محل رشد شاخه یک ساله قرار دارند. بلندی شاخه های دوساله به میزان رویشی و پرورش بادام در سال قبلی بستگی دارد. جوانه های گل بیشتر روی این شاخه ها تشکیل میشوند.
- شاخه نرک درختان
شاخه نرک، یک شاخه بسیار قوی است. که به دلایل خاصی بوجود آمده است. این شاخه از مصرف تغذیه ی بالایی برخوردار است. به همین دلیل باید حذف شود تا به بقیه ی اعضای درخت تغذیه بیشتری برسد.
- اسپور
به شاخه های بسیار کوچک که روی شاخه های اصلی و فرعی قرار دارد گفته میشود. که جوانه های بارده به صورت تک یا جمعی روی این شاخه ها تشکیل میشود. میزان باردهی اسپورها محدود است. طی چندسال باردهی این اسپورها پیر شده و توانایی باردهی خود را از دست میدهند به همین دلیل توصیه میشود در صورت پیر شدن اسپورها و از دست رفتن قدرت باردهی آنها، اسپورها را از درخت جدا کنیم.
- جوانه های چوب
به جوانه هایی که روی آنها عضوی برجسته یا کشیده یا مخروطی شکل دارند، جوانه چوب گفته میشود. این جوانه ها معمولا روی شاخه های یکساله بوجود میآیند. و دارای یک مریستم رویشی و برگ های از پیش ساخته هستند. باید در هرس این جوانه ها دقت کافی را به خرج دهیم چرا که میتوانند به اسپور جوانه های بارده تبدیل شوند.
- جوانه های بارده یا گل
این جوانه ها مانند یک توده متورم و دایره ای شکل روی اسپورها یا شاخه های جوان هستند. بسته به رقم درخت میتواند یک یا چند گل روی آن تشکیل شود. که در رقم بادام، یک گل روی آن تشکیل میشود.
- جوانه های غیرفعال
این جوانه ها به دلایل خاصی غیر فعال هستند. از جمله این دلایل عدم دریافت شیره نباتی، قرارگیری در موقعیت نامناسب و… و زمانیکه شرایط مناسب به وجود بیاید، این جوانه ها نیز شروع به رشد خواهند کرد.
پس از آگاهی از بخش های مختلف تاج درخت باید بدانید وسایل مورد نیاز برای هرس درختان چیست؟
- قیچی باغبانی دسته کوتاه و بلند
- اره های تربر و خشک بر
- چسب مخصوص باغبانی
- نردبان
پس از آماده کردن وسایل لازم، اکنون میخواهیم با نحوه ی هرس درخت بادام آشنا شویم.
اصول هرس درخت بادام
درختان میوه باید برطبق اصول خاصی هرس شوند. اگر هرس و فرم دهی درخت بادام تحت نظر یک متخصص انجام نشود میتواند به درخت آسیب های جدی وارد کند. پس از آشنایی با بخش های مختلف درخت، عادات باردهی و اعضای بارده را باید بشناسیم و برای تقویت آنها بخش هایی که به صورت اضافی از درخت تغذیه میکنند را از آن جدا کنیم.
به طور کلی برای هرس کردن باید بر طبق یکسری اصول رفتار کنیم. مهم ترین اصول هرس درخت بادام موارد زیر است:
- باید طوری هرس کنیم که به شاخه های بارده هوا و نور کافی برسد. تا بتوانند بهتر فتوسنتز کرده و کربوهیدرات تولید کنند. با تقویت شاخه های بارده محصول دهی درخت نیز بهبود میابد.
- باید بدانیم که قسمت های فوقانی یک شاخه از قسمت های انتهایی آن بهتر تغذیه میشوند.
- رشد اعضای رویشی و زایشی با یکدیگر متفاوت است.
- برخی از قسمت های درخت با یکدیگر همبستگی دارند.
- در شاخه های افقی، حرکت شیره ی پرورده کند تر است. در نتیجه جوانه های آن بهتر تغذیه میشوند. و بستر رشد اعضای بارده فراهم است.
- در بخش هایی که جریان شیره ی خام بیشتر است، جوانه های آن به صورت شاخه های تکامل نیافته رشد کرده و چوب تشکیل میشود.
- جوانه ها باید از شیره ی پرورده تغذیه کنند تا به اسپور و جوانه های گل تبدیل شوند.
- عضوهایی از درخت که بارده و سالم هستند باید حفظ شوند و اعضایی که باردهی نداشته و فقط از درخت تغذیه میکنند، باید حذف شوند.
- برخی از اعضای بارده که ضعیف هستند باید تقویت شوند.
بهترین زمان هرس درخت بادام چه زمانی است؟
درخت بادام را در دو زمان باید هرس کنیم:
- دوره خواب
- دوره ی رشد فعال درخت
هرس اصلی درخت بادام یا هرس خشک یا هرس سیاه نیز نامیده میشود. بهترین موقع هرس اصلی درخت بادام در دوره خواب بیولوژیکی درخت است. زمانیکه درخت در خواب است شیره ی نباتی در آوندها جریان ندارد و زمانیکه شاخه را جدا میکنیم از محل قطع شدن، شیره خارج نمیشود. در این زمان برگ نیز روی درخت وجود ندارد و ساده تر میتوان شاخه و زاویه مناسب را انتخاب کرد.
شاخه هایی که مریض هستند یا باردهی خوبی ندارند نیز در این زمان بهتر شناسایی میشوند. انجام هرس در فصل هرس درخت بادام راحتتر انجام میشود و کمترین خسارت به درخت وارد میشود. نیاز سرمایی درخت بادام کمتر از سایر ارقام است به همین دلیل با تامین نیاز سرمایی و گرم شدن هوا درخت از خواب بیدار شده و شروع به فعالیت کند.
بنابراین شرایط اقلیمی و طول دوره ی سرمای زمستانی نیز یکی از عوامل تاثیرگذار در زمان هرس درختان است.
با توجه به شرایط اقلیمی منطقه ی خودتان باید اقدام به هرس درختان بادام کنید. هرس درختان بادام را زودتر از سایر درختان آغاز کنید. بهترین زمان هرس درختان بعد از ریزش طبیعی برگ درختان تا قبل از باز شدن جوانه های گل درختان بادام است. معمولا این زمان با ماه آذر تا اواخر بهمن مصادف است.
هرس سبز درخت بادام یا هرس تابستانه در دوره رشد فعال درخت در طول فصل بهار و تابستان انجام میشود. البته این هرس در درختان بادام چندان رایج نیست. اما در طول فصل بهار یا تابستان میتوان ترک های اضافی که مانع عبور نور خورشید به سایر شاخه ها میشوند را از آن جدا کرد. همچنین میتوان پاجوش و تنه جوش ها را برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی و مواد غذایی در درخت از آن جدا کرد.
تنک کردن میوه های اضافه و یا بریدن شاخه و برگ های درخت برای جلوگیری از خشکی و کم آبی درخت انجام میشود. همچنین هرس پوسته ی درخت که آن را وادار به باردهی میکند نیز جزو هرس سبز درخت به حساب میاید.
هرس درخت بادام چگونه است؟
به طورکلی طرز هرس درخت بادام به ۳ شکل است:
- هرس فرم دهی: که از ابتدای کاشت نهال آغاز شده و تا چند سال پس از باردهی درخت ادامه دارد. و هرساله فرم تربیت درخت روی آن اعمال شود.
- هرس باردهی : این هرس معمولا پس از شروع زمان باردهی درخت آغاز میشود. (۵ الی ۶ سالگی درخت) در زمان هرس باردهی، باید هرس فرم دهی را در نظر داشته باشیم و اعضای بارده درخت را حفظ کنیم.
- هرس بازسازی و جوان کردن درخت
فرم اصولی برای تربیت درخت چیست؟
هرس درختان میوه باید با عادت رشد و سیستم باردهی آنها متناسب باشد. هر رقم از درخت باید به فرم مناسب و با عادت رشد مشخصی تربیت شود. درخت را میتوان به سه روش هرمی، شلجمی و جامی تربیت کرد. در این بین بهترین روش هرس درخت بادام فرم جامی است که بهترین سازگاری را با درخت بادام دارد. در فرم جامی، شاخه های درخت را طوری هدایت میکنیم که نور آفتاب به خوبی به درون تاج درخت نفوذ کند. و تمامی شاخه ها و جوانه های بارده بتوانند از آن بهره ببرند. علاوه بر آن یک هماهنگی و باردهی یکنواخت در تاج درخت بوجود بیاید.
طریقه هرس فرم دهی درخت بادام
این هرس باید در سالهای اولیه کاشت انجام شود. پس از انتخاب شکل هرس مناسب برای درخت بادام (که در درخت بادام رقم جامی توصیه میشود) زمان مناسب برای هرس و مقدار هرس لازم را بدست آورده و تا سال چهارم هرسال این عمل را تکرار میکنیم.
مراحل هرس کردن درخت (فرم دهی) به شرح زیر است:
- در سال اول با توجه به ارتفاع و شرایط اقلیمی منطقه و عادت رشد شاخه ها و فرم انتخاب شده برای هرس درخت، عملیات سربرداری انجام میشود. در برخی از ارقام، شاخه ها مایل به رشد افقی هستند (مثل رقم مامائی) و یا منطقه دچار سرمای دیررس بهاره میشود. این ارقام معمولا به شکل پا بلند و از ارتفاع ۱۲۰ سانتیمتری سربرداری شوند. اما اگر شاخه ها رشد عمودی دارند (مثل رقم منقا، علی اکبر ربیع و…) ارتفاع سربرداری از ۸۰ سانتیمتری آن انجام میشود.
- شاخه های اصلی ۳ تا ۴ عدد هستند.
- شاخه های اصلی باید روی تنه درخت و در جهات مختلف انتخاب شوند. توازن میان شاخه ها و تشکیل زاویه ۱۲۰ درجه بین شاخه ها ضروری است.
- زاویه شاخه از تنه بهتر است ۴۵ درجه باشد. اما به علت باد ممکن است این زاویه تغییر کند به همین دلیل توصیه میشود شاخه های شمالی بیش از ۴۵ درجه و شاخه های جنوبی کمتر از ۴۵ درجه باشند.
در سال اول چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟
در سال اول باید عملیات سربرداری از ارتفاع ۸۰ یا ۱۲۰ سانتی متری روی درخت انجام شود. با این کار جوانه های موجود روی تنه و شاخه های جانبی فعال میشوند. اگر نهال دارای شاخه فرعی در یک سوم انتهایی شاخه های خود است که به فاصله ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از یکدیگر قرار گرفته اند، باید شاخه های فرعی قوی تر انتخاب شوند.
سپس ۴۵ شاخه که در قسمت انتهایی وجود دارند، مانده و مابقی را به طور کامل ببریم. اگر شاخه هایی که انتخاب کرده ایم رشد طولی زیادی دارند، یک سوم طول آنها را قطع میکنیم. در فصل تابستان شاخه هایی که مجددا روی درخت رشد میکنند (به غیر از ۴ تا ۵ شاخه ی انتخاب شده) و پاجوش ها نیز باید قطع شده تا شاخه های اصلی بهتر بتوانند تغذیه شوند.
در مورد نهال هایی که در سال اول شاخه ندارند، در طول سال اول چند شاخه تولید میکنند که به همان ترتیب باید هرس شوند.
در سال دوم چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟
در اواخر فصل زمستان سال اول یا ابتدای بهار سال دوم باید درختان را هرس کنیم. از بین شاخه های موجود در یک سوم قسمت انتهایی تنه درخت ۳ یا ۴ شاخه قوی و مناسب با فاصله ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر را انتخاب کرده و به عنوان بازوهای اصلی در نظر میگیریم. و سایر شاخه ها را از انتها جدا میکنیم.
در طول بهار یا تابستان همان سال، شاخه های تازه روی بازوهای اصلی که به طرف داخل رشد کرده اند را قطع میکنیم. اگر زاویه شاخه با تنه درخت کمتر از ۴۵ درجه باشد یک چوب دو شاخه بین تنه ی درخت و شاخه قرار داده و شاخه را وادار میکنیم که به صورت اصولی رشد کند.
این کار دو مزیت دارد:
- با تنظیم زاویه شاخه، جوانه های بارده روی شاخه های افقی به دلیل جریان بیشتر شیره پرورده در آن بهتر رشد میکنند.
- با این کار فاصله ی شاخه ها از یکدیگر بیشتر شده و درخت فضای بیشتری را اشغال میکند به این ترتیب نور و هوای بیشتر به درون تاج آن نفوذ میکند.
در صورتی که عملیات هرس و رشد درخت در سال دوم به خوبی انجام شود. انتهای شاخه های اصلی شکل Y به خود میگیرند. این شاخه ها در طول سال دوم نگهداری شده و شاخه های اضافی که به طرف داخل رشد کرده اند را باید ببریم.
اگر در طول سال دوم، بازو بیش از حد رشد کند، باید آن را از قسمت یک سوم کوتاه کرد. همچنین باید جست های جانبی آن را نیز حذف کرد. روی شاخه های اصلی باید ۱ تا ۲ بازوی ثانویه در فاصله ی مناسب باقی بماند.
در سال سوم و چهارم چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟
در طول این دو سال نیز باید فرم جامی که در ابتدا برای درخت انتخاب کردیم را ادامه دهیم. شاخه های اصلی که انتخاب کردیم را شناسایی کرده و شاخه های جدیدی که به طرف داخل تاج رشد کرده را از درخت حذف میکنیم.
شاخه های فرعی را باید به تعداد کافی و در فاصله ی مناسب انتخاب کنیم. شاخه هایی که متراکم هستند و روی یکدیگر سایه میاندازند باید حذف شوند. تنه جوش ها و پاجوش های درخت نیز باید قطع شوند به این ترتیب مواد غذایی بهتر در سایر قسمت ها تقسیم میشود.
درختان بادام از سال چهارم به بعد شروع به باروری میکنند. در هرس درخت بادام باید مراقب محل تشکیل جوانه ها و عادت باردهی هر رقم باشیم.
هرس باردهی درختان بادام چگونه است؟
هرس باردهی به ویژگی های باردهی هر رقم بستگی دارد. در این نوع از هرس، به پتانسیل های باروری و تولید شاخه و گل توجه ویژه ای میشود. قبل از انجام هرس باید اطلاعات کافی در این باره بدست آورده و سپس با آگاهی و تخصص شروع به هرس درخت بادام خود کنیم. معمولا درختان میوه یک سیستم مشخص برای باروری خود دارند که براساس نوع رقم و میوه دهی و تشکیل جوانه های بارده روی اسپورهای کوچک یک یا دو ساله انجام میشود.
جوانه های بارده به صورت تک یا جمعی روی اسپور یا سیخک دو تا سه ساله تشکیل میشوند. این مورد بسته به رقم متفاوت است. هرس باردهی درخت بادام باید به شکلی انجام شود که باعث افزایش محصول دهی درخت شود.
به چه دلیل باید عملیات هرس باردهی روی درخت انجام شود؟
- عملیات هرس باردهی پس از شروع باردهی درخت آغاز میشود و هدف اصلی از آن تجدید حیات شاخه های میوه دهنده و تحریک درخت برای تولید شاخه های بارده جدید است. با این کار میتوانیم محصولی منظم و یکنواخت روی درخت داشته باشیم.
- اسپورهای ۴ یا ۵ ساله دیگر توان زیادی برای تولید جوانه های گل ندارند به همین دلیل برای تنظیم باردهی باید حذف شوند. شاخه های آفت زده، بیماری، شکسته و خشک شده و نرک ها و به طور کلی هرآنچه که رشد و محصول دهی درخت را تحت تاثیر قرار میدهد را باید از درخت جدا کنیم.
- هر ۴۵ سال یکبار باید یک هرس نیمه سنگین روی درخت بادام انجام دهیم و شاخه های پیر و کم و از کار افتاده را از آن جدا کنیم تا شاخه های بارور جدید روی آن بوجود بیاید.
- این هرس به نفوذ بهتر نور خورشید به شاخه های درونی درخت و انجام عملیات فتوسنتز نیز کمک میکند.
نکات تکمیلی درباره هرس درختان بادام
- براساس شرایط مختلف از قبیل شرایط رشد درخت، سن، قدرت باردهی، آبیاری و…، شدت هرس درخت بادام را تعیین میکنیم.
- هرگز نباید درخت بادام را یکسال هرس شدید و یک سال اصلا هرس انجام ندهیم. درخت بادام را هر سال باید به میزان ملایم هرس کرد.
برای تشکیل شاخه های بارده و جوانه های گل در ارقام ضعیف تا ۲۰ درصد و در ارقام قوی تر تا ۱۵ درصد از شاخه های اضافه را حذف کنید. در درختان پر رشد که شاخه های آنها زیاد است باید شدت هرس بیشتر باشد.
نهالستان سعید قاسمی دارای بیش از نیم قرن تجربه در زمینه ی پرورش و فروش نهال بادام، متخصص و مشاور در زمینه ی نگهداری و هرس درخت بادام است. نهالستان سعید قاسمی بزرگ ترین نهالستان در شمال غرب ایران است. این نهالستان قادر است انواع ارقام بادام را در هر مقیاسی برای مشتری فراهم کند. به منظور افزایش رفاه مشتریان، امکان ثبت سفارش به صورت تلفنی و اینترنتی نیز فراهم است. دارای شماره ثبت اختراع و شناسنامه ی معتبر است. اگر قصد خرید نهال بادام یا کسب اطلاع از چگونگی هرس درختان بادام خود را دارید حتما با مشاوران ما در نهالستان سعید قاسمی تماس بگیرید تا از مشاوره های رایگان ما بهره مند شوید.